Nýjir í rekstri
23.1.2019
Af vef rsk í dag:
Nýir í rekstri - ný síða á rsk.is
23.1.2019
Á vef ríkisskattstjóra er nú að finna samandregnar upplýsingar um ýmis atriði er snerta atvinnurekstur. Upplýsingarnar eru einkum hugsaðar fyrir þá sem eru nýir í rekstri , en efni síðunnar á þó einnig erindi til þeirra sem hafa lagt stund á atvinnurekstur um einhvern tíma.
Síðan ber yfirskriftina „Nýir í rekstri“ og er þar meðal annars að finna upplýsingar um verktöku, hvaða tilkynningar standa ber skil á til ríkisskattstjóra sem og upplýsingar um gagna- og framtalsskil. Á síðunni eru tenglar inn á ítarefni og eyðublöð eftir því sem við á.
Efninu er skipt í tvennt (tveir flipar undir heiti síðunnar); almennan hluta og „Spurt og svarað“.
Þá ber þess að geta að ríkisskattstjóri heldur reglulega námskeið fyrir þá sem eru nýir í rekstri. Námskeið sem eru á döfinni eru auglýst á vef embættisins .
https://www.rsk.is/atvinnurekstur/ad-hefja-rekstur/stofna-rekstur/
DÆMI
Nýir í rekstri
.
Almennt
Eftirfarandi er almennt yfirlit yfir helstu atriðin sem þeir sem stunda atvinnurekstur þurfa að kunna skil á, ásamt tenglum á ítarefni. Rétt er að vekja athygli á því að í lok flestra kafla á vef ríkisskattstjóra er sérstakt ítarefni með tenglum á viðeigandi laga- og reglugerðarákvæði, eyðublöð og annað sem tengist umfjöllunarefni.
Umfjöllunin er fyrst og fremst miðuð við einstaklinga í eigin atvinnurekstri þó að vissulega eiga oftast sömu reglur við um atvinnurekstur í formi félaga. Mun víðtækari kröfur og formreglur gilda um atvinnurekstur í formi félaga og meiri kostnaður er við stofnun til slíks rekstrar.
Ríkisskattstjóri býður reglulega upp á námskeið sem eru sérstaklega ætluð þeim sem eru að hefja atvinnurekstur. Farið er yfir hagnýt atriði sem varða skattskil í rekstri, svo sem skyldur launagreiðanda í staðgreiðslu, tekjuskráningu og reikningaútgáfu, rekstrarkostnað og skattframtalið, auk þess sem fjallað er um virðisaukaskatt: útskatt og innskatt, skattskyldu, undanþágur, skattverð og fleira.
Námskeið í boði
Verktaka
Atvinnurekandi er sá sem stundar sjálfstæða starfsemi með reglubundnum hætti að nokkru umfangi og í þeim tilgangi að hagnast. Taki hann að sér, gegn endurgjaldi, að vinna eða annast um tiltekið verk fyrir annan aðila, verkkaupa, og ábyrgist árangur verksins telst hann verktaki. Verktakar geta bæði verið félög og menn. Atvinnurekandi (verktaki) sem hefur fólk í vinnu (starfsmenn/launamenn) kallast einnig vinnuveitandi og ber tilteknar skyldur sem slíkur eins og nánar er rakið hér á eftir.
Ekki eru alltaf skýr mörk á milli þess hverjir teljast vera launamenn og hverjir verktakar. Hjá einstaklingi sem vinnur aðeins fyrir einn eða fáa ræðst það af eðli starfssambandsins við þann sem unnið er fyrir hvort hann telst vera verktaki eða starfsmaður/launamaður. Ríkisskattstjóri getur skorið úr um það í skattalegu tilliti. Þannig getur ríkisskattstjóri til dæmis hafnað umsókn um virðisaukaskattsnúmer með vísan til þess að umsækjandi teljist starfsmaður þrátt fyrir samning um verktakagreiðslur. Einnig getur hann metið starfssambandið eftir á og fært skattskil úr skilum rekstraraðila í skil launamanns með tilheyrandi endurákvörðun skatta auk viðurlaga.
Munurinn á verktaka og starfsmanni/launamanni
Verktakar taka að sér að vinna ákveðið verk fyrir fyrirfram ákveðið verð fyrir verkkaupa. Þeir vinna verk á eigin ábyrgð. Starfsmenn/launamenn eru ráðnir til starfa hjá vinnuveitanda þar sem þeir vinna undir stjórn hans og á ábyrgð hans gegn greiðslu launa.
Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru ólík. Hér er umfjöllun afmörkuð við skyldur gagnvart skattyfirvöldum.
Skoðum hvernig þetta lítur út þegar maður ræður sig til starfa hjá öðrum aðila, þ.e. er starfsmaður/launamaður.
Skattar og gjöld sem starfsmaður greiðir (í gegnum staðgreiðsluskil sem vinnuveitandi annast):
Tekjuskattur.
Útsvar.
Iðgjald í lífeyrissjóð.
Gjöld sem vinnuveitandi greiðir vegna starfsmanna (launatengd gjöld):
Tryggingagjald.
Mótframlag í lífeyrissjóð.
(Fjársýsluskattur – eftir atvikum)
Ábyrgð vinnuveitanda:
Að halda eftir og standa skil á framangreindum sköttum og gjöldum í staðgreiðsluskilum sem starfsmanni ber að greiða.
Að standa skil á launatengdum gjöldum.
Dæmi um annað sem vinnuveitandi ber ábyrgð á:
Að færa bókhald.
Að gæta þess að tekjuskráning sé fullnægjandi – útgáfa sölureikninga eða nota sjóðvél.
Að gera upp reksturinn og skila niðurstöðum með skattframtali og til þess gerðum fylgiskjölum.
Að skila launa- og verktakamiðum að loknu rekstrarári/staðgreiðsluári hafi laun verið greidd eða verktakagreiðslur inntar af hendi.
Að greiða tekjuskatt af rekstrarhagnaði.
Að innheimta og standa skil á virðisaukaskatti ef starfsemin er virðisaukaskattsskyld.
Að innheimta og standa skil á gistináttaskatti ef starfsemin er gistináttaskattsskyld.
Vinnuveitendur þurfa að tilkynna sig inn á skrá hjá ríkisskattstjóra:
Launagreiðendaskrá: Vegna staðgreiðslu af tekjum starfsmanns ásamt tryggingagjaldi (og eftir atvikum fjársýsluskatti) og skil á launamiðum og launaframtali.
Virðisaukaskattsskrá: Ef starfsemi er virðisaukaskattsskyld.
Stofnskrá gistináttaskatts: Ef starfsemi er gistináttaskattsskyld.
Einstaklingur í sjálfstæðri starfsemi (verktaki) ber að reikna sér laun vegna þeirrar vinnu sem hann innir af hendi í rekstrinum. Sérstakar reglur gilda um þau lágmarkslaun sem honum ber að reikna sér. Reglurnar eru gefnar út á hverju ári þar sem fjárhæðir eru uppfærðar. Þar sem hann á að reikna sér laun ber honum að skrá sig á launagreiðendaskrá. Fer það svo eftir atvikum hvort hann eigi að skrá sig á aðrar skrár hjá ríkisskattstjóra.
Einstaklingur í sjálfstæðri starfsemi (verktaki) er að vissu leyti bæði í hlutverki vinnuveitanda og starfsmanns í skattalegu tilliti. Á það við óháð því hvort hann starfi einn í rekstrinum eða ekki. Þannig ber honum að greiða skatta af eigin launum, auk þess sem honum ber að greiða launatengd gjöld. Annað sem vinnuveitendur bera ábyrgð á samkvæmt yfirlitinu hér að framan er jafnframt á hans ábyrgð. Starfi aðrir við rekstur verktakans ber hann einnig að standa skil á áðurnefndum sköttum og gjöldum vegna launa þeirra.
Framangreindar reglur um laun í eigin rekstri eiga einnig við um einstakling sem starfar við atvinnurekstur sjálfstæðs félags (einkahlutafélags, sameignarfélags o.þ.h.) þar sem hann er ráðandi aðili vegna eignar- eða stjórnunaraðildar.
Nákvæmlega hvaða kröfur eru gerðar til verktaka hverju sinni ræðst af umfangi og eðli starfseminnar, s.s. hvort um er að ræða virðisaukaskattsskylda starfsemi og hvort standa beri skil á sköttum og gjöldum vegna reiknaðra launa í staðgreiðslu eða að tekjuári loknu.
Gerviverktaka
Það er grundvallarmunur á sambandi starfsmanna og vinnuveitenda annars vegar og verktaka og verkkaupa hins vegar. Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru mismunandi og skattaleg meðferð tekna er að mörgu leyti ólík.
Það hvort samningur milli aðila er nefndur verktakasamningur eða vinnusamningur hefur ekki úrslitaáhrif um það hvort samningurinn feli í sér verktakasamning eða vinnusamning í raun. Hvað felst í samningi aðila ræðst af heildarmati á aðstæðum öllum. Ef nánari skoðun á samningi aðila og framkvæmd hans leiðir í ljós að í raun sé um að ræða vinnusamning þótt hann sé kallaður verktakasamningur er um gerviverktöku að ræða.
Ýmis atriði koma til skoðunar við mat á því um hvers konar samningssamband sé að ræða. Þau atriði hafa þó mismikið vægi. Samband aðila er skoðað með hliðsjón af samningnum og öllum kringumstæðum, m.a. framkvæmd samningsins. Hvert mál er því skoðað heildstætt þar sem sumt kann að benda til þess að um verktakasamband sé að ræða en annað til þess að um sé að ræða samband vinnuveitanda og starfsmanna/launamanna. Eftirfarandi eru dæmu um þau atriði sem skoðuð eru:
Innir viðkomandi verk af hendi fyrir einn aðila eða fleiri? – Verktakar taka að sér að vinna verk af tilteknum toga og bjóða almennt fram þjónustu sína á almennum markaði. Ef maður vinnur fyrir einn eða fáa bendir það frekar til þess að um vinnusamband sé að ræða en ekki verktakasamband.
Hver leggur til aðstöðu, verkfæri, efni? – Ef kaupandi þjónustu leggur til aðstöðu, verkfæri og efni, eru meiri líkur á því að um vinnusamning sé að ræða.
Er viðkomandi skyldur til að inna verk af hendi persónulega? – Verktakar taka að sér að inna ákveðið verk af hendi, en eru almennt ekki skyldugir til að inna verk af hendi persónulega þótt einhverjar undantekningar kunni að vera á því. Starfsmenn eru hins vegar skyldugir til að inna verk af hendi persónulega.
Hver ábyrgist árangur verks? – Verktakar ábyrgjast árangur þeirra verka sem þeir taka að sér. Vinnuveitendur ábyrgjast árangur verka sem starfsmenn þeirra inna af hendi.
Hver ber ábyrgð á tjóni? – Verktakar bera skaðabótaábyrgð valdi þeir tjóni við vinnu sína. Vinnuveitandi ber svokallaða vinnuveitandaábyrgð sem felur í sér að hann ber ábyrgð á tjóni sem starfsmaður hans veldur með saknæmum eða ólögmætum hætti á vinnutíma.
Hver hefur stjórnunarrétt, s.s. ákveður hvar, hvernig og hvenær vinnan er unnin? – Verktakar hafa mun meira sjálfdæmi um það en starfsmenn hvar, hvernig og hvenær verk er unnið.
Miðast greiðsla við árangur verks eða miðast greiðsla við tímaeiningu? – Almennt miðast greiðsla til verktaka við árangur verks en við tímaeiningu sé um launamann að ræða.
Í ýmsum úrskurðum yfirskattanefndar er fjallað um þau atriði sem koma til skoðunar þegar mat er lagt á það hvort samningur aðila teljist vinnusamningur eða verktakasamningur og eru þar að finna vísbendingar um vægi einstakra þátta sem nefnd eru hér að framan. Sem dæmi má nefna úrskurði nefndarinnar nr. 43/2016, 223/2013 og 41/2012.
Vefur
yfirskattanefndar
Skattar manna í einstaklingsrekstri
Verktakar geta bæði verið félög (lögaðilar) og menn. Þegar menn eru verktakar er ýmist sagt að þeir séu í rekstri á eigin kennitölu, í einstaklingsrekstri, í eigin atvinnurekstri eða að þeir séu í sjálfstæðri starfsemi. Tekjur manna af sjálfstæðri starfsemi, þ.e. þegar reksturinn er ekki í félagi, eru skattlagðar með almennri skattprósentu á tekjur manna. Því er um að ræða sömu skatt- og útsvarsprósentu og vegna launa.
Rekstrarkostnaður
Þegar skattstofn er reiknaður er heimilt að færa rekstrarkostnað til frádráttar rekstrartekjum. Til rekstrarkostnaðar teljast bein útgjöld sem eiga á árinu að ganga til að afla teknanna, tryggja þær og halda þeim við og það sem varið er til tryggingar og viðhalds á eignum sem bera arð í rekstrinum.
Almennur kostnaður vegna heimilis og fjölskyldu og annarra persónulegra þarfa er ekki frádráttarbær. Tilfallandi afnot af persónulegum munum skapar almennt ekki heimild til gjaldfærslu í rekstri. Sem dæmi má nefna að almennt er ekki fallist á gjaldfærslu kostnaðar vegna fatakaupa, enda hafa menn yfirleitt full persónuleg afnot af þeim. Á því eru þó undantekningar, t.d. vegna nauðsynlegs öryggis- og hlífðarfatnaðar.
Í fjölmörgum úrskurðum yfirskattanefndar er tekið á ýmsum álitaefnum varðandi rekstrarkostnað, þ.e. hvaða kostnað heimilt er að gjaldfæra og hvaða kostnað er ekki heimilt að gjaldfæra.
Af úrskurðum nefndarinnar er unnt að lesa hvaða sjónarmið almennt eru lögð til grundvallar mati á því hvort gjaldfærsla kostnaðar er heimil.
Vefur
yfirskattanefndar
Tilkynningar til ríkisskattstjóra
Áður en rekstur hefst þarf að tilkynna um reksturinn til ríkisskattstjóra óháð því hvort hann er rekinn í félagi eða á kennitölu einstaklings (einstaklingsrekstur). Einnig þarf að tilkynna breytingar á rekstrinum eftir því sem við á sem og lok rekstrar.
Áður en rekstur hefst
Þeir sem eru að hefja atvinnurekstur verða, eftir atvikum, að skrá sig á eftirfarandi skrár hjá ríkisskattstjóra eigi síðar en 8 dögum áður en starfsemi hefst:
Launagreiðendaskrá: Rekstraraðilum er skylt að halda eftir og standa skil á staðgreiðslu af tekjum launamanna og af reiknuðum launum (reiknuðu endurgjaldi) ásamt tryggingagjaldi og eftir atvikum fjársýsluskatti.
Virðisaukaskattsskrá: Eingöngu þeir sem eru í virðisaukaskattsskyldri starfsemi eiga að tilkynna sig til skráningar.
Aðrar skrár:
Gistináttaskattsskrá: Þeir sem selja gistináttaeiningar eiga að tilkynna um starfsemi sína áður en hún hefst. Gistináttaeining er leiga á gistiaðstöðu í allt að einn sólarhring, þ.m.t. yfir nótt. Ekki á að leggja gistináttaskatt á sölu gistingar sem ekki ber virðisaukaskatt.
Fjármagnstekjuskattsskrá: Þeir sem eru skyldir til að halda eftir og skila staðgreiðslu skatts af vaxtatekjum þurfa að senda tilkynningu um það til ríkisskattstjóra. Félög með takmarkaða ábyrgð félagsmanna ber öllum að halda eftir og skila staðgreiðslu af arði og því ekki þörf á að tilkynna sig sérstaklega á skrá vegna arðgreiðslna. Ríkisskattstjóri setur félög á skrá við stofnun þeirra.
Rétt er að geta þess að þeir sem stunda atvinnurekstur og reikna sér laun eða greiða laun til starfsmanna/launamanna þurfa sjálfir að tilkynna starfsemina til viðeigandi lífeyrissjóðs og annast greiðslur.
Nánar um launagreiðendaskrá
Nánar um virðisaukaskattsskrá
Nánar um aðrar skrár
Tilkynning til launagreiðenda- og virðisaukaskattsskrár (RSK 5.02)
Ef til stendur að reka starfsemina í félagi t.d. einkahlutafélagi þarf að stofna félagið hjá fyrirtækjaskrá. Hægt er að ganga frá nýskráningu einkahlutafélaga rafrænt.
Leiðbeiningar um nýskráningu einkahlutafélaga og breytingar á skráningu
Unnt er að færa einstaklingsrekstur yfir í einkahlutafélag. Sérstakar reglur gilda þegar einkahlutafélag er stofnað með yfirtöku einstaklingsreksturs. Færa verður einstaklingsrekstur yfir í einkahlutafélag á fyrstu fjórum mánuðum ársins svo yfirfærslan hafi ekki í för með sér skattalegar afleiðingar.
Verklagsreglur um stofnun einkahlutafélags með yfirtöku einstaklingsreksturs
Á meðan á rekstri stendur
Tilkynna skal um breytingar á rekstri innan 8 daga frá því að breyting var gerð . Ef breytingar eru gerðar á virðisaukaskattsskyldri starfsemi eða hætt er við hana skal tilkynna um það til ríkisskattstjóra. Einnig ber að tilkynna breytingar á fjárhæð reiknaðra launa (reiknaðs endurgjalds) til launagreiðendaskrár. Sama eyðublað er notað og þegar aðilar tilkynna sig inn á launagreiðenda- og/eða virðisaukaskattsskrá.
Tilkynning til launagreiðenda- og virðisaukaskattsskrár (RSK 5.02)
Þegar starfsemi er í einkahlutafélagi ber að tilkynna ýmsar breytingar til fyrirtækjaskrár. Sem dæmi má nefna breytingar á nafni, lögheimili, stjórn, tilgangi, prókúruhafa og framkvæmdastjóra. Tilkynna verður um breytingar innan mánaðar frá ákvörðun. Sérstakar reglur gilda um hlutafjárhækkanir.
Leiðbeiningar um breytingar á skráningu einkahlutafélags
Í lok rekstrar I: